Δύο σημαντικές απειλές στην διαχείριση της οικονομικής πολιτικής φαίνεται να αλλάζουν τις προτεραιότητες της κυβέρνησης, παρά το γεγονός ότι συνεχίζεται να υλοποιείται το χρονοδιάγραμμα των παροχών και φοροελαφρύνσεων, που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ.
Πρόκειται για τα δύο απειλητικά μέτωπα της ενεργειακής και υγειονομικής κρίσης, με τις πληθωριστικές πιέσεις που στενεύουν όλο και περισσότερο τα δημοσιονομικά περιθώρια της κυβέρνησης καθώς αναζητεί μεγαλύτερο δημοσιονομικό χώρο προκειμένου να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις και να λάβει έκτακτα μέτρα στήριξης των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Προς την κατεύθυνση αυτή, ήδη κατατέθηκε στη Βουλή το τελικό κείμενο του προϋπολογισμού, ύστερα από το «καρατσεκάρισμα» των αριθμών με προσοχή ώστε να υπάρξει χώρος για ενδεχόμενα νέα μέτρα στήριξης το 2022 και αντιμετώπισης των παραπάνω απειλών.
Καταρχήν θετικός, αλλά με πολλά ερωτηματικά ωστόσο, χαρακτηρίζεται ο Προϋπολογισμός του 2022, καθώς οι κίνδυνοι από τα παραπάνω απειλητικά μέτωπα δεν παύουν να υπάρχουν, με την κυβέρνηση να «κρατάει» ένα κονδύλι για τη διαχείριση της πανδημίας ύψους 3,2 δισ. ευρώ, και αποθεματικό 1 δισ. ευρώ.
Παράλληλα, διατηρούνται οι φοροελαφρύνσεις ύψους 3,3 δισ. ευρώ, ενώ προβλέπεται και μείωση -8% στον ΕΝΦΙΑ.
Να σημειωθεί ότι με τον αρχικό σχεδιασμό της πρόβλεψης για ανοδική πορεία των εσόδων, ο δημοσιονομικός χώρος είχε υπολογιστεί πάνω από 2,5 δις ευρώ για έκτακτες χρηματοδοτήσεις και μάλιστα στο α’ εξάμηνο 2022, καθώς εξακολουθεί να εκτιμάται ότι η ΕΚΤ θα συνεχίσει την πολιτική χρηματοδότησης των οικονομιών μέσα από τις επαναγορές ομολόγων.
Θα λέγαμε συνεπώς ότι το 2022 αναμένεται να είναι έτος επαναφοράς της ελληνικής οικονομίας σε συνθήκες κανονικότητας.
Παρά τις προβλέψεις που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις οποίες επιβεβαιώνεται η δυναμική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας για την αύξηση του ΑΕΠ στο 7,1% φέτος και στο 5,1% το 2022, με την ανάλογη αναπροσαρμογή (6,1% και 4,5% αντίστοιχα) που θα κάνει σύμφωνα με πληροφορίες και το υπουργείο Οικονομικών, είναι προφανές ότι ο προϋπολογισμός καταρτίστηκε και προσαρμόστηκε σε ένα περιβάλλον έντονης αβεβαιότητας αλλά και εγρήγορσης για να προστατευθεί η οικονομία από τις δύο πιο σημαντικές απειλές.
Προς τούτο άλλωστε είδαμε τον υπουργό οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα να δηλώνει το Σάββατο 13 Νοεμβρίου, ότι «όταν υπάρχουν δύο αβεβαιότητες μπροστά μας δεν μπορώ με βεβαιότητα να τοποθετηθώ για πιθανά δημοσιονομικά περιθώρια», εξηγώντας ότι τα περιθώρια αυτά θα εξαρτηθούν από το πώς θα εξελιχθεί η ενεργειακή κρίση και άρα πόσα χρήματα θα ξοδέψει η κυβέρνηση για να στηρίξει νοικοκυριά και επιχειρήσεις απέναντι στο ράλι ανατιμήσεων σε ρεύμα αέριο και πετρέλαιο αλλά και πως θα πάει η πανδημία.
Με το ίδιο σκεπτικό απάντησε ο Υπουργός πάνω στο αίτημα φορέων αγοράς και των επιχειρήσεων οι οποίες προκειμένου να έχουν την αναγκαία ρευστότητα, ζητούν την μετάθεση του χρόνου έναρξης εξόφλησης της επιστρεπτέας προκαταβολής, καθώς οι εξήντα δόσεις του επιστρεπτέου ποσού θα αρχίσουν να καταβάλλονται από τον Ιανουάριο του 2022.
Η κομισιόν δεν παραγνωρίζει τη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής:
Μία άλλη παράμετρος βέβαια που αποτελεί «πονοκέφαλο» για την κυβέρνηση είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα, με αφορμή τη λήψη μέτρων στήριξης στην περίοδο της πανδημίας, χαλάρωσε αρκετά τη δημοσιονομική πολιτική, πράγμα που δεν παραγνωρίζει η Κομισιόν, καθώς προβλέπει έλλειμμα γενικής κυβέρνησης εξαιρετικά υψηλό και το 2021 (9,9% του ΑΕΠ), το οποίο ωστόσο εκτιμά ότι θα πέσει στο 3,9% του ΑΕΠ τον επόμενο χρόνο, αλλά ωστόσο και πάλι θα είναι στο «κόκκινο» δηλαδή πάνω από το όριο του 3%.
Έσοδα και Δαπάνες σύμφωνα με τον προϋπολογισμό:
Σε δημοσιονομικό επίπεδο προβλέπεται:
- μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος από το 7% του ΑΕΠ φέτος στο 1,4% του ΑΕΠ το 2022 και
- του δημοσιονομικού ελλείμματος από το 9,6% του ΑΕΠ φέτος στο 4% το 2022.
Τα έσοδα για το 2021 αναμένεται να φτάσουν στα 50,927 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 438 εκατ. ευρώ ή 0,9%, έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025 και αναμένεται να αυξηθούν κατά 3,5 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το 2021, στα 54,43 δισ. ευρώ το 2022 λόγω της επαναφοράς της οικονομίας σε πλήρη λειτουργία και της αυξημένης ανάπτυξης.
Το 56,9% προέρχεται από τον ΦΠΑ και τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης (ΕΦΚ) και 30,6% από τον φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων και τα υπόλοιπα από διάφορους άλλους φόρους.
Από τα επιπλέον 3,479 δισ. ευρώ που εκτιμάται ότι θα εισπραχθούν το 2022, τα 2,2 δισ. ευρώ αφορούν έμμεσους φόρους και συγκεκριμένα ΦΠΑ και ειδικούς φόρους κατανάλωσης και 1,3 δισ. ευρώ τον φόρο εισοδήματος.
Ειδικότερα:
- Τα έσοδα από τον φόρο προστιθέμενης αξίας θα φθάσουν τα 18,75 δισ. ευρώ έναντι 17,1 δισ. ευρώ φέτος
- Τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος θα ανέλθουν στα 15,348 δισ. ευρώ έναντι 14,040 δισ. ευρώ.
Οι δαπάνες αναμένεται να μειωθούν από 70,847 δισ. ευρώ φέτος στα 65,594 δισ. ευρώ το 2022 κυρίως λόγω της απόσυρσης των μέτρων στήριξης της οικονομίας.
Όσον αφορά το Δημόσιο χρέος:
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα εμφάνισε με διαφορά, τη μεγαλύτερη αύξηση στο 12μηνο ως το τέλος α’ εξαμήνου 2021. Προβλέπεται ότι το 2021 το δημόσιο χρέος θα σημειώσει ποσοστό 203% του ΑΕΠ, για να υποχωρήσει στο 197% στο 2022.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να είναι κάτω από το 200% για φέτος (197,1%) και να αποκλιμακωθεί περαιτέρω στο 189% το 2021.
Σωρευτική ανάπτυξη των ετών 2021-2022 στο 11,7%:
Ο προϋπολογισμός του 2022 προβλέπει σωρευτική ανάπτυξη των ετών 2021-2022 στο 11,7%, γεγονός που σηματοδοτεί ότι κατά το έτος 2022 όχι μόνο αναμένεται να αποκατασταθεί πλήρως το προ-πανδημίας επίπεδο του εγχώριου προϊόντος, αλλά αυτό θα αυξηθεί περαιτέρω κατά περίπου 1,7% σε σύγκριση με το 2019.
Βελτίωση της σύνθεσης του ΑΕΠ, με σημαντική αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών.
Ειδικότερα:
- Ο ρυθμός αύξησης των πραγματικών επενδύσεων εκτιμάται περίπου στο 11,7% για το 2021 και στο 21,9% για το 2022.
- Η ιδιωτική κατανάλωση θα αυξηθεί κατά 3,3% φέτος και 3% το 2022
- και οι επενδύσεις κατά 11,7% το 2021 και 21,9% το 2022.
- Οι εξαγωγές θα αυξηθούν κατά 14,1% φέτος και 11,1% το 2022.
- Η ανεργία αναμένεται να αποκλιμακωθεί κατά 1,7%, από το 15,9% που αναμένεται να κλείσει φέτος, στο 14,2%.
Οι εισπράξεις από τον Τουρισμό:
Το 2022 εκτιμώνται στο 80% του 2019, ενώ για το 2021 η εκτίμηση αναφέρει ότι θα κινηθούν στο 55% του 2019, δηλαδή πέριξ των 10 δισ. ευρώ.
Παραμένουν οι δύο παράμετροι άσκησης φορολογικών ελαφρύνσεων:
Είναι ο ΕΝΦΙΑ, για τον οποίο διαμορφώνονται πολλά σενάρια που αφορούν την εισπραξιμότητα του φόρου και τη διαμόρφωση ρεαλιστικών αντικειμενικών αξιών και η εισπραξιμότητα των έμμεσων φόρων και του ΦΠΑ.
Ειδικά για τους έμμεσους φόρους εκτιμάται ότι μπορεί να υπάρξουν μειώσεις συντελεστών σε θέματα που αφορούν την ενέργεια (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρικό ρεύμα) προκειμένου να περιοριστούν οι επιπτώσεις στο εισόδημα νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Για τις μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ, το Σάββατο (13 Νοεμβρίου) σε τηλεοπτικό σταθμό ο Υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας είπε πως «θα πρέπει να τροποποιηθούν οι συντελεστές του ΕΝΦΙΑ, βάσει τον νέων αντικειμενικών τιμών και να δούμε, με βάση και τα δημοσιονομικά περιθώρια που θα έχουμε, πως συμπολίτες μας θα έχουν μείωση του ΕΝΦΙΑ μεγαλύτερη από το 22% που έχουν δει μέχρι τώρα».
ΕΝΦΙΑ: Μικρότερος κατά 70 εκατ. ευρώ ο νέος λογαριασμός:
Όπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού, οι ιδιοκτήτες θα έχουν κέρδος 70 εκατ. ευρώ το επόμενο έτος από τον ΕΝΦΙΑ, χωρίς να συνυπολογισθεί το όφελος που θα προκύψει από την ένταξη των 3.463 περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα.
Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός προβλέπει την είσπραξη εσόδων 2,503 δισ. ευρώ από ΕΝΦΙΑ το επόμενο έτος έναντι συνολικών βεβαιωμένων εσόδων 2,570 δισ. ευρώ φέτος.
Όπως διευκρινίζουν στελέχη του υπουργείου Οικονομικών, ο δημοσιονομικός χώρος των 70 εκατ. ευρώ που αξιοποιείται το επόμενο έτος μεταβάλλει τη δέσμευση της κυβέρνησης για ουδέτερο δημοσιονομικό αποτέλεσμα από την εφαρμογή των νέων αντικειμενικών αξιών προς όφελος των ιδιοκτητών ακινήτων, οι οποίοι συνολικά θα κληθούν τελικά να πληρώσουν λιγότερα.
Η άσκηση υπολογισμού του νέου ΕΝΦΙΑ βρίσκεται σε εξέλιξη:
Να σημειωθεί ότι το διάστημα αυτό οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών ολοκληρώνουν την ενσωμάτωση των νέων αντικειμενικών αξιών των ακινήτων στην ακίνητη περιουσία των φορολογούμενων. Μόλις ολοκληρωθεί η άσκηση αυτή θα ξεκινήσει να τρέχει η άσκηση υπολογισμού της νέα κλίμακας του ΕΝΦΙΑ στην οποία θα έχει ενσωματωθεί και ο συμπληρωματικός φόρος.
Σήμερα (Σάββατο 20 Νοεμβρίου) στον ΣΚΑΪ και στο Γιώργο Αυτιά, ο κος Σταϊκούρας δήλωσε ότι η πρόσθετη μείωση του ΕΝΦΙΑ θα είναι της τάξης των 60 εκατ. ευρώ, χωρίς να αποκαλύπτει για την ώρα ποιοι θα ωφεληθούν από την εν λόγω μείωση:
«Μέχρι τα τέλη Γενάρη θα ξέρουμε ποιοι θα ωφεληθούν από την μόνιμη μείωση του συνολικού ΕΝΦΙΑ», σημείωσε, τονίζοντας ότι τον Μάρτιο του 22 θα μπουν οι αντικειμενικές, θα αλλάξουν οι κλίμακες και οι συντελεστές και παράλληλα υπάρχει σχέδιο ο ΕΝΦΙΑ να πληρώνεται σε δέκα δόσεις. «Φτάνουμε πολύ πιο κοντά στην προεκλογική μας δέσμευση για 30% μείωση του ΕΝΦΙΑ», σχολίασε ο ίδιος. Παράλληλα, ο Υπουργός αναφέρθηκε συνοπτικά στις υπόλοιπες ρυθμίσεις που θα περιλαμβάνονται στον νέο προϋπολογισμό:
Για ενδεχόμενη 2η αύξηση του κατώτατου μισθού μέσα στο 2022:
Κληθείς να απαντήσει στο ερώτημα για ενδεχόμενη 2η αύξηση του κατώτατου μισθού μέσα στο 2022, δήλωσε ότι πλέον υπάρχουν τα δεδομένα στην οικονομία όπως αποτυπώνονται στον προϋπολογισμό για την εν λόγω αύξηση: «Το πόση θα είναι αυτή θα εξαρτηθεί από τη διαβούλευση που θα γίνει το επόμενο διάστημα με τους φορείς από το υπουργείο εργασίας, την εισήγηση που θα κάνουν εκείνοι στο υπουργό εργασίας και την εισήγηση που θα κάνει εκείνος στο υπουργικό συμβούλιο», τόνισε ο ίδιος.
Τα μέτρα στήριξης καταναλωτών και επιχειρήσεων:
Ειδικά σε ό,τι αφορά το ρεύμα η Ελλάδα φαίνεται πως έχει ιδιαίτερο πρόβλημα, καθώς οι τιμές χονδρικής παραμένουν συστηματικά στα υψηλότερα επίπεδα της Ευρώπης και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, η ενεργειακή κρίση θα κρατήσει ακόμη αρκετούς μήνες, μέσα στο 2022, τουλάχιστον ως την άνοιξη.
Αυτό συμμερίζεται η κυβέρνηση και σε συνδυασμό με τις αβεβαιότητες που δημιουργεί η κακή πορεία της πανδημίας αλλά και η παρατεταμένη περίοδος έξαρσης των πληθωριστικών πιέσεων, όπως αναφέραμε πιο πάνω για τον προϋπολογισμό η κυβέρνηση «κρατάει» ένα κονδύλι για τη διαχείριση της πανδημίας ύψους 3,2 δισ. ευρώ, και αποθεματικό 1 δισ. ευρώ.
Και αυτό γιατί έχει ήδη υπολογίσει ότι θα χρειαστούν 500 εκατ. ευρώ ως το τέλος του έτους ειδικά για τις παροχές επιδοτήσεων για το ρεύμα και το επίδομα θέρμανσης. Αντίστοιχα περίπου το ίδιο ποσό ίσως και μεγαλύτερο για το 2022, εάν η υψηλή τιμή του ρεύματος δεν διορθωθεί από το δεύτερο τρίμηνο του έτους.
Να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με τις υπουργικές αποφάσεις περί επιδότησης των καταναλωτών σε αντιστάθμισμα της ενεργειακής κρίσης για τους οικιακούς καταναλωτές ρεύματος και τις επιχειρήσεις που ηλεκτροδοτούνται από το δίκτυο χαμηλής τάσης η επιδότηση αυξάνεται για τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο στα 39 ευρώ το μήνα, από 9 ευρώ που ήταν το Σεπτέμβριο και 18 ευρώ τον Οκτώβριο, για τις πρώτες 300 κιλοβατώρες το μήνα. Για τους δικαιούχους Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου η επιδότηση γίνεται 45 ευρώ μηνιαίως, από 24 τον Οκτώβριο.
Στο πακέτο των κυβερνητικών αποφάσεων, περιλαμβάνονται ακόμη:
- Για τους καταναλωτές φυσικού αερίου, πέρα από την αύξηση του επιδόματος θέρμανσης (στα 170 εκατ. ευρώ από 80 εκατ.) και την έκπτωση 15% για την οικιακή κατανάλωση της ΔΕΠΑ Εμπορίας, θα εφαρμοστεί αναστολή των τελών χρήσης δικτύου για τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο.
- Για τις επιχειρήσεις (βιομηχανία χαμηλής και μέσης τάσης, λοιπές χρήσεις μέσης τάσης) αναστέλλονται για 5 μήνες (από Νοέμβριο μέχρι και Μάρτιο 2022) οι χρεώσεις των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας. Έτσι διευκολύνεται η ρευστότητα των επιχειρήσεων με ποσό ύψους 63 εκατ. ευρώ.
Να σημειωθεί ότι η εποχή των προγραμμάτων στήριξης λόγω πανδημίας, επιβάρυναν με κόστος 42 δισ. ευρώ τον προϋπολογισμό.
Επομένως αποτελεί στοίχημα στο οικονομικό επιτελείο η οικονομική κάλυψη των αναγκών αυτών, ακόμη και αν δεν επιβληθεί γενικό lockdown και χρειασθεί να εφαρμοσθούν πολύ αυστηρά περιοριστικά μέτρα για τους ανεμβολίαστους, που θα έχουν σοβαρή επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα, ιδιαίτερα στο εμπόριο και στην εστίαση.
Παράθυρο κοινωνικού μερίσματος στους πιο ευάλωτους στο τέλος του έτους αφήνει η κυβέρνηση:
Εν κατακλείδι εν όψει όλων των παραπάνω δεδομένων τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου φαίνεται να περιορίζουν τις προσδοκίες σε ό,τι αφορά τις περαιτέρω παροχές και ελαφρύνσεις, τις τελευταίες ημέρες.
Κατ΄ αναλογία εικάζεται ότι ναι μεν θα δοθεί τα Χριστούγεννα διπλό το ΚΕΑ και το επίδομα θέρμανσης σε 275.000 νοικοκυριά, αλλά για το «μέρισμα ανάπτυξης» σε οικονομικά ευάλωτους, ίσως απομακρύνεται το σενάριο με την καλύτερη εκδοχή να περιοριστεί η δαπάνη και να το λάβουν μόνο οι χαμηλοσυνταξιούχοι που δεν πήραν αναδρομικά βάσει των αποφάσεων του ΣτΕ και οι υγειονομικοί. Και αυτό το συμπεραίνουμε από την συμπλήρωση του Υπουργού «ότι τυχόν δημοσιονομικό περιθώριο που θα προκύψει θα διατεθεί υπέρ ορισμένων ομάδων, όπως είχε γίνει και παλαιότερα».
*Δείτε σχετικά για τα βιβλία του Γιώργου Χριστόπουλου: «Για 5η συνεχή χρονιά κυκλοφορούν τα βιβλία μου «ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΟΡΙΑ Ι και ΙΙ – Φυσικά και Νομικά Πρόσωπα 2021»
* Ο Γιώργος Δ. Χριστόπουλος είναι Φοροτεχνικός – οικονομολόγος με συγγραφική και διδακτική εμπειρία. Εκπρόσωπος τύπου και δημοσίων σχέσεων της ΠΟΦΕΕ, υπεύθυνος της επιστημονικής ομάδας της ΕΦΕΕΑ, φοροτεχνικός σύμβουλος της Ομοσπονδίας Βενζινοπωλών Ελλάδος, επιστημονικός συνεργάτης του Taxheaven, μέλος της «mental Group Γ. Χριστόπουλος και Συνεργάτες», τ. καθηγητής ΤΕΙ.
e-mail: g.christopoulos@mental.gr